اقلیت های دینی سربلند در دفاع از ایران در دو جنگ تحمیلی

دوران هشت ساله دفاع مقدس (۱۳۵۹ تا ۱۳۶۷)  و همچنین جنگ 12 روزه تحمیلی رژیم صهیونیستی علیه میهمن عزیزمان یکی از برجسته‌ترین و پرچالش‌ترین مقاطع تاریخ معاصر ایران است که در آن، مردم ایران با همه تنوع قومی، مذهبی و فرهنگی خود، در برابر تجاوز خارجی ایستادگی کردند. در این میان، مشارکت و نقش‌آفرینی اقلیت‌های دینی، به ویژه یهودیان ایران، نمونه‌ای درخشان از همبستگی ملی و وفاداری به وطن را به نمایش گذاشت. این گزارش به صورت مفصل، ابعاد مختلف حضور و نقش اقلیت‌های دینی، با تاکید ویژه بر جامعه یهودیان ایران، در دوران دفاع مقدس را بررسی می‌کند.

طبق اصل سیزدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اقلیت‌های دینی رسمی شامل زرتشتیان، کلیمیان (یهودیان) و مسیحیان (ارامنه و آشوریان) هستند. این گروه‌ها در طول تاریخ ایران، نقش مهمی در فرهنگ، اقتصاد و اجتماع کشور ایفا کرده‌اند و همواره بخشی جدایی‌ناپذیر از ملت ایران بوده‌اند.

اقلیت‌های دینی در ایران از آزادی کامل برای انجام مناسک دینی، داشتن مدارس، انجمن‌ها و اماکن مذهبی برخوردارند. این آزادی‌ها در دوران دفاع مقدس نیز حفظ شد و دولت و نهادهای رسمی، مشارکت آنان را در امور اجتماعی و ملی تشویق کردند.

زمینه‌های تاریخی مشارکت اقلیت‌های دینی در ایران

اقلیت‌های دینی، از جمله یهودیان، قرن‌هاست که در ایران زندگی می‌کنند و در بزنگاه‌های مهم تاریخی، همچون انقلاب مشروطه، ملی شدن صنعت نفت و انقلاب اسلامی، نقش‌آفرینی داشته‌اند. این پیشینه، زمینه‌ساز مشارکت فعال آنان در دفاع مقدس شد.

حس عمیق میهن‌دوستی و پیوندهای فرهنگی میان اقلیت‌های دینی و اکثریت مسلمان، موجب شد که در دوران دفاع مقدس، این گروه‌ها فارغ از تفاوت‌های مذهبی، خود را عضوی از ملت ایران بدانند و در دفاع از سرزمین مشترک، مشارکت کنند.

زمانی که کشور درگیر دفاع هشت ساله شد اقلیت های دینی در کنار مردم غیور ایران به دفاع از این مرز و بوم پرداختند و در کنار جانفشانی های فراوان شهدا و جانبازان زیادی را برای پاسداری از میهن خود تقدیم کردند.

جوانان اقلیت‌های دینی، اعم از ارامنه، آشوریان، زرتشتیان و یهودیان، به صورت داوطلبانه یا در قالب خدمت سربازی به جبهه‌های جنگ اعزام شدند. بسیاری از سربازان اقلیت های دینی در عملیات عملیات‌های بزرگ همچون فتح‌المبین، بیت‌المقدس، خیبر و والفجر حضور فعال داشتند.

در همین راستا،‌ ده‌ها شهید و جانباز از میان اقلیت‌های دینی تقدیم وطن شد. ارامنه با بیش از ۱۰۰ شهید، قطعه ویژه‌ای در بهشت زهرا برای شهدای خود دارند. آشوریان، زرتشتیان و یهودیان نیز شهدای خود را در یادمان‌های ویژه گرامی می‌دارند.

اقلیت های دینی علاوه بر اینکه در خط مقدم جنگ تحمیلی عراق علیه ایران حضور داشتند بخش لجستیکی و خدمات فنی هم شاهد حضور فعالانه این هموطنان بود.

صنعتگران و مهندسان اقلیت‌های دینی، به ویژه ارامنه و آشوریان، در تعمیر خودروها، تانک‌ها و تجهیزات نظامی نقش مهمی ایفا کردند. همچنین مدارس، کلیساها، کنیسه‌ها و آتشکده‌ها به پایگاه‌هایی برای جمع‌آوری کمک‌های مردمی و ارسال کاروان‌های هدایا به جبهه‌ها تبدیل شدند.

میهن عزیزمان در طول جنگ در کنار پشتیبانی گسترده مردم از حمایت های مالی و معنوی اقلیت های دینی هم برخوردار بود و انجمن‌ها و نهادهای اقلیت‌های دینی با صدور بیانیه‌های حمایتی و جمع‌آوری کمک‌های مالی و دارویی، پشتیبان جبهه‌ها بودند. و با برگزاری مراسم یادبود، حمایت مالی و معنوی از خانواده‌های شهدا و جانبازان خود را نشان دادند.

نقش ویژه یهودیان ایران در دفاع مقدس

جامعه یهودیان ایران یکی از قدیمی‌ترین و ریشه‌دارترین جوامع یهودی در جهان است. در دوران دفاع مقدس، این جامعه با سازماندهی انجمن کلیمیان تهران و سایر شهرها، نقش فعالی در پشتیبانی از جبهه‌ها ایفا کرد. با آغاز جنگ، انجمن کلیمیان تهران و سایر نهادهای یهودی، بیانیه‌هایی در حمایت از مدافعان کشور صادر کردند و حمایت خود را از تمامیت ارضی ایران اعلام نمودند. همچنین کنیسه‌ها به مراکز جمع‌آوری کمک‌های نقدی و غیرنقدی تبدیل شدند و اعضای جامعه یهودی با شور و اشتیاق در این فعالیت‌ها مشارکت کردند.

جامعه یهودیان ایران، به ویژه در تهران و شیراز، با جمع‌آوری کمک‌های مالی، اقدام به خرید آمبولانس و تجهیزات پزشکی برای جبهه‌ها نمود. علاوه بر این بیمارستان دکتر سپیر (متعلق به جامعه یهودیان تهران) نقش مهمی در ارائه خدمات درمانی به مجروحان جنگی ایفا کرد. نخستین کمک مالی بزرگ از سوی یهودیان برای خرید دارو و تجهیزات پزشکی به مبلغ چند میلیون ریال جمع‌آوری و به جبهه‌ها ارسال شد. کمک‌های دارویی و بسته‌های حمایتی به صورت مستمر تهیه و ارسال می‌شد. گذشته از این پزشکان و پرستاران یهودی در بیمارستان‌های مناطق جنگی، به ویژه در جنوب کشور، به درمان مجروحان پرداختند. در برخی بیمارستان‌ها، بخشی از کادر درمانی را زنان یهودی تشکیل می‌دادند.

پزشکان یهودی که در بیمارستان‌های صحرایی و مناطق جنگی خدمت می‌کردند، بارها جان خود را به خطر انداختند تا جان مجروحان را نجات دهند. این ایثارگری‌ها در گزارش‌های رسمی و خاطرات مجروحان منعکس شده است.

اگرچه قانوناً اقلیت‌های دینی از حضور اجباری در خط مقدم معاف بودند، اما بسیاری از جوانان یهودی به صورت داوطلبانه یا در قالب خدمت سربازی به جبهه اعزام شدند و در این میان برخی از این جوانان به شهادت رسیدند و نام آنان در فهرست شهدای دفاع مقدس ثبت شده است.

انگیزه‌های حضور یهودیان در جنگ، عمدتاً ریشه در میهن‌پرستی، پیوندهای تاریخی و فرهنگی با ایران و همچنین تجربه تلخ یهودیان در کشورهای عربی منطقه داشت؛ بسیاری از آنان دفاع از ایران را دفاع از هویت و موجودیت خود می‌دانستند. این حضور و دفاع غیرتمندانه در بعد اجتماعی و فرهنگی هم نمود داشت. نشریه «تموز» و اوراق کمک به جبهه‌ها، اخبار جبهه و فعالیت‌های حمایتی جامعه یهودیان را منعکس می‌کردند و موجب تقویت روحیه ملی می‌شدند. علاوه بر این راهپیمایی انجمن کلیمیان در میدان نقش جهان اصفهان و تجمعات مشابه، نشان‌دهنده وحدت و همبستگی یهودیان با سایر ایرانیان بود.

رسانه‌ها و نشریات داخلی، بارها به نقش اقلیت‌های دینی در دفاع مقدس پرداختند و با انتشار گزارش‌ها و مصاحبه‌ها، تصویر مثبتی از این مشارکت ارائه دادند. این امر موجب تقویت روحیه ملی و کاهش تعصبات مذهبی شد.

حضور فعال اقلیت‌های دینی، به ویژه یهودیان، در دفاع مقدس، پیام روشنی به جهان مخابره کرد: ایران کشوری است که همه شهروندانش، فارغ از دین و مذهب، در دفاع از سرزمین خود متحد هستند.

نقش اقلیت‌های دینی در دفاع مقدس در آثار ادبی، فیلم‌ها و مستندها منعکس شده است. برخی نویسندگان و فیلمسازان با روایت داستان‌های واقعی از رزمندگان اقلیت، به معرفی این فداکاری‌ها پرداخته‌اند.

در شهرهای مختلف ایران، یادمان‌هایی برای شهدای اقلیت‌های دینی ساخته شده و مراسم بزرگداشت آنان هر ساله با حضور مردم و مسئولان برگزار می‌شود.

نقش کلیمیان ایران در جنگ 12 روزه

در جریان جنگ ۱۲ روزه اسرائیل علیه ایران که در خرداد ۱۴۰۴ (ژوئن ۲۰۲۵) رخ داد، جامعه کلیمیان ایران واکنشی قاطع و همدلانه با ملت و نظام جمهوری اسلامی ایران نشان داد. خاخام یونس حمامی لالهزار، مرجع دینی جامعه کلیمیان ایران، در تجمع کلیمیان در کنیسه محله یوسف‌آباد تهران، حملات اسرائیل به ایران را محکوم کرد و تاکید نمود که این اقدامات بر خلاف آموزه‌های دین یهودیت است. وی با اشاره به ارزش والای انسانی در یهودیت، گفت که هر انسانی به عنوان وجودی الهی با ارزش است و کشتار کودکان، زنان و افراد بی‌دفاع توسط رژیم صهیونیستی، نقض آشکار اصول انسانی و دینی است. خاخام لالهزار همچنین بر رعایت قوانین بین‌المللی جنگ تأکید کرد و گفت که حملات اسرائیل به بیمارستان‌ها و اماکن مقدس غیرقابل قبول است.

خاخام اعظم یهودیان ایران، هاراو گرامی، نیز در تجمعی که با حضور مسیحیان و کلیمیان برگزار شد، ضمن حمایت کامل از رهبر معظم انقلاب و نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، اعلام کرد که جامعه یهودیان ایران ایران را وطن خود می‌داند و در کنار سایر اقشار ملت، در رنج‌ها و شادی‌های این کشور شریک بوده است. وی تاکید کرد که یهودیان ایران به عدالت و صلح باور عمیق دارند و هر گونه تجاوز و کشتار بی‌گناهان را بر اساس کتاب آسمانی خود گناهی غیرقابل بخشش می‌دانند. خاخام اعظم همچنین تاکید نمود که دین یهود از اندیشه‌های نژادپرستانه و توسعه‌طلبانه به دور است و جامعه یهودیان ایران در جبهه‌ای واحد در حمایت از خاک ایران کنار ملت ایستاده است.

در شهرهای مختلف ایران، از جمله کرمانشاه، کلیمیان با برگزاری تجمعات اعتراضی، حملات اسرائیل به ایران و مردم فلسطین را محکوم کردند و خواستار توقف فوری این حملات و پایان نسل‌کشی فلسطینیان شدند. همچنین جامعه کلیمیان ایران در بیانیه‌ای رسمی، حملات تروریستی رژیم صهیونیستی به ایران را محکوم و خواستار پاسخ قاطع جمهوری اسلامی به این تجاوزات شدند.

این واکنش‌ها نشان‌دهنده همبستگی عمیق جامعه کلیمیان ایران با ملت و نظام جمهوری اسلامی در برابر تجاوزات رژیم صهیونیستی است. کلیمیان ایران ضمن اعلام برائت از سیاست‌های دولت اسرائیل، تاکید کردند که این اقدامات برخلاف آموزه‌های دینی و انسانی یهودیت است و آنان همچنان در کنار سایر اقوام و ادیان ایرانی، از تمامیت ارضی و امنیت کشور حمایت می‌کنند.

اقلیت‌های دینی ایران، به ویژه جامعه یهودیان، در دوران دفاع مقدس با تکیه بر باورهای دینی، فرهنگی و حس عمیق میهن‌دوستی، دوشادوش سایر ایرانیان در دفاع از کشور نقش‌آفرینی کردند. مشارکت آنان در جبهه‌ها، پشتیبانی لجستیکی، کمک‌های مالی و انسانی، و تقدیم شهدا و جانبازان، برگ زرینی بر تاریخ همبستگی ملی ایرانیان افزود. این حضور، نه تنها نشانه وحدت ملی، بلکه گواهی بر هویت ایرانی و وفاداری همه اقوام و ادیان به سرزمین مشترک‌شان است.