خبرگزاری‌ها به نقل از چند نماینده مجلس از جمله اسماعیل کوثری و حمید رسایی گزارش داده‌اند که ایران در حال بررسی بستن تنگه هرمز است چرا که درگیری با اسرائیل شدت گرفته است. پیامد اولیه این اقدام افزایش شدید قیمت نفت خواهد شد. اما این آبراه استراتژیک چیست و چرا برای تجارت جهانی چنین حیاتی است؟
هرمز تنها ورودی دریایی به خلیج فارس است. این تنگه، ایران را از یک سو و عمان و امارات را از سوی دیگر از هم جدا می‌کند و خلیج فارس را به خلیج عمان و دریای عرب در اقیانوس هند متصل می‌کند. به گواه گزارش اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده، حدود ۲۰ درصد از مصرف نفت جهان از طریق این تنگه جریان دارد که این آژانس آن را «مهم‌ترین گلوگاه ترانزیت نفت جهان» توصیف می‌کند. در باریک‌ترین نقطه، عرض آن ۳۳ کیلومتر است، اما خطوط کشتیرانی در این آبراه حتی باریک‌تر هستند و آنها را در برابر حملات و تهدید به بسته شدن آسیب‌پذیر می‌کنند.
در طول جنگ ایران و عراق بین سال‌های ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۸ هر دو کشور کشتی‌های تجاری در خلیج فارس را در جنگی که به جنگ نفتکش‌ها معروف شد، هدف قرار دادند، اما تنگه هرمز هرگز به طور کامل بسته نشد.
در سال ۲۰۱۹، در بحبوحه تنش‌های شدید بین ایران و آمریکا در دوران اول ریاست جمهوری دونالد ترامپ، چهار کشتی در نزدیکی تنگه فجیره، امارات متحده عربی، مورد حمله قرار گرفتند . واشنگتن تهران را مسئول این حادثه دانست، اما ایران این اتهامات را رد کرد.
حمله به خطوط کشتیرانی مدت‌هاست که برای اعمال فشار در بحبوحه درگیری‌ها مورد استفاده قرار گرفته است. از زمان شروع جنگ در غزه، حوثی‌ها در یمن به کشتی‌های اطراف تنگه باب المندب، ورودی دریای سرخ در آن سوی شبه جزیره عربستان، حمله کرده‌اند.
در حالی که کمپین حوثی‌ها بر تجارت جهانی تأثیر گذاشته است، کشتی‌ها می‌توانند با دور زدن آفریقا از دریای سرخ اجتناب کنند – سفری طولانی‌تر اما امن‌تر. با این حال، هیچ راهی برای حمل و نقل دریایی از خلیج فارس بدون عبور از تنگه هرمز وجود ندارد.
حتی کشورهایی که از کشورهای خلیج فارس بنزین وارد نمی‌کنند، در صورت بسته شدن تنگه هرمز تحت تأثیر قرار خواهند گرفت، زیرا کاهش شدید عرضه، قیمت هر بشکه نفت را در بازار جهانی افزایش خواهد داد.
اگرچه بستن تنگه هرمز با واکنش تلافی‌جویانه آمریکا همراه خواهد بود اما با این حال، بستن تنگه هرمز به ضرر آمریکایی‌ها هم خواهد بود.
اگرچه اقدام ایران علیه تنگه هرمز ممکن است قریب‌الوقوع نباشد، اما اظهارات کوثری تأکید می‌کند که حمله به خطوط کشتیرانی، کارتی است که تهران ممکن است در بحبوحه تنش‌ها رو کند.
در سال گذشته نیروهای مسلح ایران در بحبوحه افزایش تنش‌ها در منطقه پس از حمله مرگبار اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق، سوریه، یک کشتی کانتینری را در نزدیکی تنگه هرمز توقیف کردند. در آن زمان، این جدی‌ترین تبادلات نظامی مستقیم بین دو دشمن بود.
بسته شدن تنگه هرمز به دلیل موقعیت استراتژیک آن، تأثیرات عمیقی بر اقتصاد و امنیت جهانی دارد. دلایل اهمیت آن عبارتند از:
مسیر اصلی صادرات نفت و گاز: تنگه هرمز گذرگاه حدود 20-30 درصد از نفت خام جهان و بخش قابل‌توجهی از گاز طبیعی مایع (LNG) است. کشورهای حاشیه خلیج فارس مثل عربستان، ایران، امارات، قطر و کویت از این مسیر برای صادرات انرژی استفاده می‌کنند. بسته شدن آن می‌تواند عرضه جهانی انرژی را مختل کرده و قیمت‌ها را به شدت افزایش دهد.
تأثیر بر اقتصاد جهانی: افزایش قیمت نفت و گاز به دلیل اختلال در عرضه، می‌تواند تورم جهانی را تشدید کند و هزینه‌های حمل‌ونقل و تولید را افزایش دهد، که به اقتصادهای وابسته به انرژی آسیب می‌زند.
امنیت منطقه‌ای و جهانی: تنگه هرمز یک نقطه حساس ژئوپلیتیک است. بسته شدن آن می‌تواند تنش‌های نظامی بین کشورها (مثل ایران و قدرت‌های غربی) را افزایش دهد و حتی به درگیری نظامی منجر شود.
تأثیر بر تجارت جهانی: این تنگه نه تنها برای نفت، بلکه برای سایر کالاها نیز مسیر مهمی است. اختلال در آن می‌تواند زنجیره تأمین جهانی را مختل کند.
اهمیت سیاسی: کنترل یا تهدید به بستن تنگه هرمز به کشورها (به‌ویژه ایران) اهرم سیاسی می‌دهد تا در مذاکرات بین‌المللی فشار وارد کنند.
در مجموع، بسته شدن تنگه هرمز می‌تواند بحران انرژی، اقتصادی و امنیتی جهانی ایجاد کند و به همین دلیل از اهمیت بالایی برخوردار است.
