برای مدت‌ها تصور می‌شد که جنسیت نوزاد، چه پسر و چه دختر، نتیجه یک فرآیند تصادفی با احتمال تقریباً برابر است. اما مطالعه جدیدی که در مجله علمی نیچر منتشر شده، این باور قدیمی را به چالش می‌کشد. این پژوهش نشان می‌دهد که عوامل محیطی و اجتماعی می‌توانند بر نسبت جنسیتی نوزادان در زمان تولد تأثیر بگذارند، به‌طوری‌که در برخی شرایط احتمال تولد پسر یا دختر تغییر می‌کند. این یافته‌ها پیامدهای گسترده‌ای برای درک عوامل زیستی و اجتماعی در تعیین جنسیت و برنامه‌ریزی‌های جمعیتی دارد.
150 میلیون نفر در یک مطالعه
محققان داده‌های بیش از 150 میلیون تولد را در چندین کشور طی چند دهه تجزیه‌وتحلیل کردند و الگوهایی را شناسایی کردند که نشان می‌دهد نسبت جنسیتی (تعداد پسران به ازای هر 100 دختر) تحت تأثیر عوامل خاصی قرار دارد. به‌طور کلی، نسبت جنسیتی در انسان‌ها حدود 105 پسر به ازای هر 100 دختر است، که به عوامل زیستی مانند انتخاب طبیعی نسبت داده می‌شود. اما این مطالعه نشان داد که این نسبت در شرایط خاص، مانند استرس‌های محیطی یا تغییرات اجتماعی ـ اقتصادی، تغییر می‌کند.
جنگ باشد، فرزندتان دختر می‌شود
یکی از یافته‌های کلیدی این مطالعه، تأثیر استرس‌های محیطی بر نسبت جنسیتی است. در شرایط دشوار، مانند قحطی، بلایای طبیعی، یا جنگ احتمال تولد نوزادان دختر افزایش می‌یابد. محققان این پدیده را به «فرضیه انتخاب» مرتبط می‌دانند که پیشنهاد می‌کند در شرایط سخت، مادران به‌طور ناخودآگاه به سمت تولید فرزندان دختر تمایل دارند، زیرا دختران شانس بیشتری برای بقا و تولید مثل در چنین محیط‌هایی دارند. برای مثال، داده‌های تاریخی از زمان قحطی بزرگ اوکراین (1932-1933) و جنگ جهانی دوم نشان داد که نسبت تولد دختران به پسران به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته بود.
پسران در جوامع مرفه به دنیا می‌آیند!
این مطالعه همچنین نشان داد که عوامل اجتماعی ـ اقتصادی مانند سطح تحصیلات والدین، درآمد و دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی، بر نسبت جنسیتی تأثیر می‌گذارد. در جوامع مرفه‌تر با دسترسی بهتر به تغذیه و مراقبت‌های پزشکی، احتمال تولد پسران کمی افزایش می‌یابد. در مقابل، در جوامع با فقر گسترده یا نابرابری جنسیتی، نسبت تولد دختران بالاتر است. برای مثال، در برخی کشورهای جنوب آسیا که ترجیح فرهنگی برای پسران وجود دارد، اما شرایط اقتصادی دشوار است، نسبت جنسیتی به سمت دختران متمایل شده است.
مکانیسم‌های زیستی
محققان معتقدند که این تغییرات ممکن است به مکانیسم‌های زیستی مانند تغییرات هورمونی در مادران مرتبط باشد. استرس مزمن می‌تواند سطح هورمون‌هایی مانند کورتیزول را افزایش دهد، که ممکن است بر فرآیندهای زیستی دخیل در تعیین جنسیت جنین تأثیر بگذارد. به‌طور خاص، سطح هورمون تستوسترون در مادران ممکن است بر احتمال لقاح اسپرم حامل کروموزوم Y (که منجر به تولد پسر می‌شود) تأثیر بگذارد. این مطالعه همچنین نشان داد که عوامل محیطی مانند آلودگی یا قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مختل‌کننده غدد درون‌ریز می‌توانند بر این فرآیند اثر بگذارند.
پیامدهای جمعیتی
این یافته‌ها پیامدهای مهمی برای سیاست‌گذاری جمعیتی و برنامه‌ریزی‌های بهداشتی دارد. در کشورهایی با نسبت جنسیتی نامتعادل، مانند چین یا هند، که به دلیل ترجیح فرهنگی برای پسران یا سیاست‌های کنترل جمعیت مانند سیاست تک‌فرزندی، نسبت جنسیتی به‌شدت به سمت پسران متمایل شده است، درک این عوامل می‌تواند به اصلاح سیاست‌ها کمک کند. به‌عنوان مثال، بهبود شرایط اقتصادی و کاهش استرس‌های محیطی می‌تواند به تعادل نسبت جنسیتی کمک کند. همچنین، این مطالعه نشان می‌دهد که مداخلات بهداشتی، مانند بهبود تغذیه مادران یا کاهش قرار گرفتن در معرض آلاینده‌ها، می‌تواند بر نتایج بارداری تأثیر مثبت بگذارد.
