در سال ۱۸۴۰، الزا مونرو هی، دختر بزرگ جیمز مونرو، پنجمین رئیس‌جمهور آمریکا، در گور ناشناخته‌ای در قبرستان پرِ لاشِز پاریس به خاک سپرده شد. الزا، که زمانی شام‌های کاخ سفید را اداره می‌کرد و دوست ملکه هلند بود، قربانی کلاهبرداری خانوادگی شد و در فقر و بیماری مرد. اما ۱۸۵ سال بعد، باربارا وورندیک، معلم بازنشسته، با کشف دو نامه فراموش‌شده، ماجرای واقعی را آشکار کرد: الزا نه مغرور و رهاکننده خانواده، بلکه قربانی خیانت بود. این کشف، وورندیک را به سفری شش‌ساله کشاند؛ از نقش کارآگاه تا مذاکره‌کننده بین‌المللی، تا بالاخره بازگرداندن استخوان‌های الزا به آمریکا.
نامه‌ای از دل تاریکی: فریاد کمک در پاریس
سال ۲۰۱۹، وورندیک در آرشیو دانشگاه ویلیام و مری، نامه‌ای زردرنگ پیدا کرد. الزا در ۱۸۳۹ می‌نوشت: «حالا در تنگنا، بیمار و در سرزمینی غریبم… نجاتم از نابودی کامل بده.» او از فقر شکایت داشت؛ آپارتمانی ارزان در شانزه‌لیزه (حالا فروشگاه تیفانی) که حتی زغال برای گرمایش نداشت. نامه دوم، خطاب به تزار روسیه، از خیانت داماد خانوادگی، ساموئل گوورنر، سخن می‌گفت – مردی قمارباز که ارث الزا را بلعید. وورندیک، مادربزرگ مشکوک به روایت‌های سیاه‌وسفید تاریخی، تصمیم گرفت حقیقت را بکاود. «من مادربزرگم؛ خانواده‌ام را رها نمی‌کنم، الزا هم نباید کرده باشد.»
الزای فراموش‌شده: از کاخ سفید تا تبعید
الزا در فرانسه بزرگ شد؛ مدرسه شبانه‌روزی پاریس، دوستی با هورتنس دو بوآرنِه، دختر ژوزفین و ملکه هلند. در کاخ سفید، با بیماری مادرش، نقش بانوی اول را بازی کرد؛ اما با غرور اروپایی‌اش، منتقدان را برانگیخت. لوئیزا آدامز او را «ترکیبی از بزرگی و کوچکی» خواند. عروسی خواهرش ماریا را با مهمانان محدود، دیپلمات‌ها را خشمگین کرد. پس از مرگ شوهر و والدین، الزا نوه‌هایش را بزرگ کرد، اما ورشکستگی گوورنر – که اسناد مونرو را سال‌ها نگه داشت – او را به پاریس راند. وورندیک با اسناد نادیده، نشان داد الزا پرستار بیماران طاعون واشنگتن بود؛ زنی مهربان، نه مغرور.
پروژه بازگشت
کاترین ویلیس، فرانکوفیل ۷۷ ساله، در ۲۰۱۸ قبر ترک‌خورده الزا را در پرِ لاشِز تمیز کرد و مارکر موقت گذاشت. ایمیل عکس‌ها به وورندیک، دوستی را زایید. پروژه «بازگرداندن الزا به خانه» متولد شد: جمع‌آوری کمک از بنیاد فرِدریکزبرگ و زنان محلی. وورندیک کتابی نوشت، «داستان واقعی الزا»، و با سناتور محلی و سفارت آمریکا، بوروکراسی فرانسه را شکست. ۳۰ نواده الزا را ردیابی کرد – از سایت‌های ژنتیکی – و مجوز اکسوماسیون گرفت. حتی نواده دنیل برِنت، خریدار قبر، را یافت. نقل‌قول الزا الهام‌بخش بود: «بخشی از زندگی در ناله و بی‌عملی است، اما این من نیستم؛ تمام تلاشم را می‌کنم.»
جعبه‌ای از استخوان‌ها در دولِس
۲۱ مه ۲۰۲۵، وورندیک با لباس پرچم آمریکا، مقابل آشیانه دولِس منتظر ماند. جولی فاوند، صاحب جنازه‌کشی، جعبه بلوطی ۹۰ سانتی را بیرون آورد: «الیزابت هی، متولد مونرو، ۱۷۸۶-۱۸۴۰». اشک‌ها جاری شد. الزا حالا در انبار جنازه‌کشی فرِدریکزبرگ است؛ منتظر دفن. نماد زنانگی در تاریخ آمریکا: قربانی سیستم مردانه، انکار ارث، مرگ دور از وطن. ویلیس می‌گوید: «الزا جلوتر از زمانش بود؛ برای فریادش، ناعادلانه متهم شد.»
وحدت خانوادگی: گور پدر در هالیوود
۲۳ اکتبر ۲۰۲۵، الزا در سمت غربی مقبره جیمز مونرو در قبرستان هالیوود ریچموند، کنار پدر، مادر و خواهرش دفن می‌شود. درختی بلوطی در هایلند شارلوتسویل، جایی که وورندیک کار می‌کند، هنوز سایه می‌اندازد – یادآور الزای واقعی، نه افسانه. وورندیک، از کشاورزِ دهه ۵۰ ویرجینیا تا نجات‌دهنده تاریخ، بالاخره او را به خانه آورد.
