جیم سانبورن، هنرمند و مجسمه‌ساز آمریکایی، پس از بیش از سه دهه رمز و راز، تصمیم گرفته است پرده از آخرین بخش حل‌نشدهٔ مجسمهٔ مشهور خود، «کریپتوس» بردارد، البته نه برای عموم، بلکه از طریق یک «حراج خصوصی» که رمز نهایی در آن به بالاترین پیشنهاددهنده فروخته خواهد شد.
کریپتوس که در سال ۱۹۹۰ در محوطهٔ مرکزی سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA) در ویرجینیا نصب شد، یکی از مرموزترین آثار هنری جهان به شمار می‌رود. این مجسمه از چهار پیام رمزی تشکیل شده است که سه پیام نخست آن در طول سال‌ها توسط رمزنگاران حرفه‌ای و علاقه‌مندان به معما حل شده‌اند. اما بخش چهارم، موسوم به K4 همچنان یکی از بزرگ‌ترین معماهای دنیای رمزنگاری باقی مانده است و ده‌ها سال ذهن پژوهشگران، کارکنان سیا و رمزشکنان آماتور را به خود مشغول کرده است.
اکنون سانبورن که ۷۹ سال دارد، اعلام کرده است که قصد دارد پاسخ کامل همراه با «یادداشت‌ها، پیش‌نویس‌ها و اسناد طراحی رمز» را در یک حراج عمومی عرضه کند. او گفته است که پس از دهه‌ها تماس، نامه و فشار از سوی کسانی که خواهان حل نهایی معما بودند، احساس کرده زمان آن رسیده است که این راز را واگذارد. با این حال، هنرمند تأکید کرده که ترجیح می‌دهد خریدار جدید، راز را فاش نکند و صرفاً به‌عنوان نگهبان آن عمل کند—تا معمای کریپتوس همچنان زنده بماند.
پیش‌بینی می‌شود قیمت این مجموعه در حراج بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار دلارباشد. بسیاری از کارشناسان معتقدند این اقدام، لحظه‌ای تاریخی در تقاطع میان هنر، رمزنگاری و فرهنگ معما خواهد بود؛ زیرا کریپتوس نه‌تنها یک اثر هنری، بلکه به نمادی از چالش ذهن انسان در برابر ناشناخته‌ها تبدیل شده است.
سه پیام نخست کریپتوس، شامل بخش‌هایی از متون رمزگشایی‌شده درباره کشف حقیقت و جست‌وجوی پنهان، طی سال‌ها مورد تحلیل دقیق قرار گرفته‌اند و سرنخ‌هایی درباره پیام پایانی به دست داده‌اند، اما هیچ‌کس تاکنون نتوانسته است K4 را به‌طور کامل رمزگشایی کند.
با این تصمیم جدید، به‌نظر می‌رسد جیم سانبورن قصد دارد راز خود را از میان دستان کنجکاو جهانیان بردارد و آن را به یک راز خصوصی بدل کند—رازی که شاید تا سال‌ها یا حتی برای همیشه، فقط در ذهن و دفترچهٔ خریدار ناشناخته باقی بماند.
