در شهر توام، واقع در غرب ایرلند، تیمی متشکل از ۱۸ باستان‌شناس، انسان‌شناس و متخصص علوم جنایی کار حفاری در زمینی متعلق به یک آسایشگاه قدیمی متعلق به خواهران بون سوکور را آغاز کرده‌اند. این مکان که بین سال‌های ۱۹۲۵ تا ۱۹۶۱ به‌عنوان خانه مادران و کودکان فعالیت می‌کرد، به محلی برای دفن مخفیانه ۷۹۶ کودک تبدیل شده بود. این کودکان، فرزندان مادران مجردی بودند که در آن زمان به دلیل شرایط اجتماعی و مذهبی سخت‌گیرانه ایرلند، مورد طرد و تحقیر قرار می‌گرفتند.
کشف حقیقت توسط یک مورخ محلی
کاترین کورلس، یک مورخ آماتور و کارمند سابق کارخانه نساجی، نقش کلیدی در افشای این فاجعه داشت. او که در نزدیکی توام بزرگ شده بود، خاطراتی مبهم از کودکانی لاغر و غمگین داشت که تحت نظارت راهبه‌ها به مدرسه می‌آمدند و از سایر دانش‌آموزان جدا نگه داشته می‌شدند. کورلس با بررسی اسناد، متوجه شد که گواهی فوت حدود ۸۰۰ کودک در این آسایشگاه ثبت شده، اما هیچ اطلاعاتی از محل دفن آن‌ها وجود ندارد. او می‌گوید: «وقتی از مسئول گورستان توام پرس‌وجو کردم، هیچ‌یک از این کودکان در فهرست دفن‌شدگان نبود. سؤالم این بود: پس این اجساد کجا هستند؟»
شرایط غیرانسانی در خانه مادران و کودکان
خانه سنت مری در توام یکی از چندین موسسه‌ای بود که توسط کلیسای کاتولیک اداره می‌شد و مادران مجرد را که در جامعه ایرلند آن زمان «گناهکار» تلقی می‌شدند، در خود جای می‌داد. این زنان مجبور به کار در رختشوی‌خانه‌ها بودند و پس از یک سال، بدون اجازه بردن فرزندانشان از آسایشگاه اخراج می‌شدند. شرایط زندگی در این مراکز بسیار سخت بود؛ کودکان از سوءتغذیه، بیماری‌هایی مانند سل و ذات‌الریه رنج می‌بردند و بسیاری جان خود را از دست می‌دادند. اجساد این کودکان، بدون تشریفات مذهبی یا ثبت رسمی، در یک گور دسته‌جمعی، احتمالا در مخزن فاضلاب قدیمی، دفن می‌شدند.
واکنش عمومی و آغاز تحقیقات
این ماجرا در سال ۲۰۱۴، پس از انتشار گزارش کورلس در رسانه‌های ایرلندی، توجه جهانی را جلب کرد. تیترهایی مانند «۸۰۰ کودک در گور دسته‌جمعی در توام» موجی از خشم و اندوه ایجاد کرد. بازماندگان این آسایشگاه‌ها و دیگر مراکز مشابه با کورلس تماس گرفتند و داستان‌های خود را به اشتراک گذاشتند، حتی نمونه‌های DNA برای شناسایی احتمالی اجساد ارائه کردند. در سال ۲۰۱۵، دولت ایرلند تحقیق رسمی درباره این مراکز را آغاز کرد. حفاری‌های اولیه در سال ۲۰۱۶ وجود «مقادیر قابل‌توجهی از بقایای انسانی» را تأیید کرد. در نهایت، در سال ۲۰۱۸ قانونی برای اجازه حفاری و بررسی‌های قانونی تصویب شد.
حفاری‌ها: تلاش برای عدالت
حفاری‌های کنونی با دقت و احتیاط انجام می‌شود، مشابه بررسی صحنه جرم. دانیل مک‌سوینی، یکی از مسئولین پروژه، توضیح داد که هر نشانه‌ای از مرگ غیرطبیعی باید فورا به پلیس گزارش شود. این عملیات که انتظار می‌رود دو سال طول بکشد، نه‌تنها برای شناسایی اجساد بلکه برای بازگرداندن کرامت به این کودکان و مادرانشان انجام می‌شود. توام به نمادی از گذشته تاریک ایرلند و نقش کلیسای کاتولیک در سرکوب زنان و کودکان تبدیل شده است.
تأثیرات اجتماعی و تاریخی
این فاجعه نشان‌دهنده فرهنگ خفقان‌آور و زن‌ستیزانه‌ای است که در ایرلند قرن بیستم حاکم بود. گزارش‌ها حاکی از مرگ حدود ۹۰۰۰ کودک در ۱۸ مرکز مشابه در سراسر کشور است که نشان‌دهنده عمق این فاجعه است. داستان توام، همراه با مواردی مانند رختشوی‌خانه‌های ماگدالن، بخشی از تاریخ دردناک ایرلند را تشکیل می‌دهد که در آن کلیسا و دولت در برابر رنج این زنان و کودکان سکوت کرده بودند.
