پر از گلوله، عضله و شوخیهای اغراقآمیز | فیلم کماندو چهل ساله شد

با وجود گذشت چهار دهه، «کماندو» هنوز هم یکی از نمادهای فرهنگ سینمایی آن دوران است؛ فیلمی پر از گلوله، عضله و شوخیهای اغراقآمیز که هم مخاطبان عادی و هم علاقهمندان جدی سینما از تماشای دوبارهاش لذت میبرند.
در مرکز داستان، جان ماتریکس (با بازی شوارتزنگر) قرار دارد؛ سرباز ویژهای که پس از بازنشستگی در کوهستان زندگی آرامی را با دختر خردسالش آغاز کرده است. اما گروهی مزدور به دستور یک دیکتاتور تبعیدی به خانهاش حمله کرده و دخترش را میربایند تا او را وادار به ترور رئیسجمهوری در آمریکای لاتین کنند. ماتریکس، بدون لحظهای درنگ، به تنهایی علیه ارتشی از دشمنان میجنگد تا دخترش را نجات دهد. این طرح ساده، بستری برای نمایش خالصترین شکل اکشن سینمای دهه ۱۹۸۰ است: قهرمان تنها در برابر جهان شر.
کماندو بر خلاف فیلمهای امروزی که اغلب سعی دارند پیچیده و چندلایه باشند، صادقانه و بیپرده است. فیلم نه دنبال معناهای عمیق است و نه دغدغه واقعگرایی دارد؛ تنها هدفش ارائه ۹۰ دقیقه هیجان، انفجار و نمایش قدرت فیزیکی است. این سادگی، همان چیزی است که باعث شده هنوز هم تماشاگر را سرگرم کند.
آرنولد شوارتزنگر در اوج شهرتش پس از ترمیناتور، در این فیلم چهرهای از «ابرمرد آمریکایی» را مجسم میکند: قوی، بیرحم نسبت به دشمنان، اما پدری مهربان و محافظ برای خانواده. بدن عضلانی و حضور فیزیکی او، بخشی از شخصیت فیلم است. در «کماندو»، بدن آرنولد همانقدر اهمیت دارد که خود اسلحهها. بسیاری از نماها صرفاً برای نمایش نیروی بدنی او طراحی شدهاند.
فیلم با کارگردانی مارک لِستر ساخته شد و در آن از جلوههای ویژه ساده اما تأثیرگذار استفاده شده است. صحنههای تعقیبوگریز، درگیری با دست خالی و نبرد نهایی در جزیره، هنوز هم بهعنوان نمونهای از اکشن کلاسیک با تدوین سریع و فضای پرانرژی شناخته میشوند. کماندو الگوی بسیاری از فیلمهای اکشن بعدی بود و به تثبیت چهره شوارتزنگر بهعنوان قهرمان بلامنازع سینمای اکشن کمک کرد.
هرچند فیلم از نظر منطق داستانی، فیلمنامه و بازیگری چندان قوی نیست، اما با ترکیب «خشونت پرشور و طنز خودآگاه» جذابیت خاصی دارد. دیالوگهای کوتاه و طعنهآمیز آرنولد – مثل «من قول دادم تو را آخر بکشم… و قولم را شکستم!» – به بخشی از فرهنگ عامه بدل شدهاند.
کماندو ارزش تماشای دوباره دارد چون یادآور دورانی از سینماست که هدفش فقط «لذت و هیجان» بود. در دنیای امروز که فیلمهای اکشن اغلب وابسته به جلوههای ویژه دیجیتال و روایتهای پیچیدهاند، این اثر یادآور سادگی و انرژی ناب آن دوران است. «کماندو» نه فقط نوستالژی برای نسل گذشته، بلکه سندی از زمانهای است که قهرمانان سینما با عضله و غیرت جهان را نجات میدادند و همین صداقت، راز ماندگاریاش است.