در هوای گرم مانند آنچه در تابستان امسال شاهد هستیم، پنکه‌ها ابزارهای ارزان‌قیمتی هستند که به ما کمک می‌کنند احساس بهتری داشته باشیم. اما نکته کلیدی اینجا «احساس» است. در دماهای بیش از 35 درجه سانتی‌گراد و بالاتر، پنکه‌ها تأثیر کمی دارند و تنها مغز ما را فریب می‌دهند که در حال ورود به گرمازدگی نیستیم. در گرمای شدید، پنکه‌ها حتی ممکن است شما را گرم‌تر هم کنند!
چرا پنکه‌ها در گرمای شدید مؤثر نیستند
گلن کنی، استاد فیزیولوژی دانشگاه اتاوا، می‌گوید: «پنکه هیچ فایده‌ای برای کاهش دمای بدن ندارد.» این موضوع به‌ویژه برای افراد مسن نگران‌کننده است، زیرا تحقیقات نشان داده‌اند که استفاده از پنکه‌های برقی در دماهای بالا فشار بیشتری بر قلب آن‌ها وارد می‌کند. دلیل این امر آن است که پنکه‌ها سرعت جریان هوا را افزایش می‌دهند و باعث جذب گرمای خشک توسط بدن می‌شوند، که این موضوع کم‌آبی بدن را تشدید می‌کند. جوان‌ترها معمولاً با تعریق بیشتر این مشکل را جبران می‌کنند، اما با افزایش سن، توانایی تعریق کاهش می‌یابد.
ترکیب پنکه و مرطوب کردن پوست
برای مؤثرتر کردن پنکه، پوست خود را مرطوب کنید. با استفاده از بطری اسپری یا اسفنج، آب خنک را به‌صورت متناوب روی بدن خود بمالید یا حتی کل پیراهن خود را خیس کنید. مطالعات نشان داده‌اند که ترکیب پنکه‌های برقی و مرطوب کردن پوست (نه صرفاً استفاده از پنکه) می‌تواند فشار گرمایی را کاهش دهد. خیس کردن پوست به این دلیل مؤثر است که با تبخیر آب از پوست، گرما از بدن خارج می‌شود و کم‌آبی را تا حدود 50 درصد کاهش می‌دهد.
تحقیقات علمی درباره تأثیر پنکه‌ها
سال گذشته، کنی و تیمش مطالعه‌ای منتشر کردند که تأثیر پنکه‌های برقی بر افراد مسن (65 تا 85 سال) را بررسی کرد. شرکت‌کنندگان به مدت هشت ساعت در دمای 36 درجه سانتی‌گراد قرار گرفتند و اجازه داشتند به مقدار دلخواه آب بنوشند. برخی از آن‌ها به‌طور تصادفی از پنکه استفاده کردند و برخی دیگر نه. نتایج نشان داد که همه گروه‌ها به یک سطح مشابه از گرمای بیش از حد و فشار قلبی رسیدند. تنها تفاوت این بود که گروه استفاده‌کننده از پنکه «احساس بهتری» داشتند و به نظر خوشحال‌تر بودند، در حالی که گروه بدون پنکه از وضعیت ناراحت‌کننده خود کاملاً آگاه بودند.
فریب مغز توسط پنکه‌ها
این فریب ذهنی به این دلیل رخ می‌دهد که پنکه‌ها حسگرهای حرارتی سطح پوست را آرام می‌کنند و به مغز سیگنال می‌دهند که بدن راحت است و نیازی به تعریق شدید نیست. اما از آنجا که پنکه‌ها دمای مرکزی بدن را کاهش نمی‌دهند، این حس امنیت کاذب می‌تواند خطرناک باشد و افراد را به انجام فعالیت‌هایی مانند خرید یا پیاده‌روی در گرما ترغیب کند که ممکن است به گرمازدگی منجر شود.
