چرا «جنجالیترین ملکه تاریخ» اینقدر منفور بود؟

ماری آنتوانت، ملکهای که زمانی به عنوان منفورترین زن اروپا شناخته میشد، همواره مورد انتقاد و تحقیر قرار داشت. او به عنوان یک زن سبکسر، توطئهگر و ولخرج بیبندوبار شناخته میشد و در نهایت به طور عمومی اعدام شد. با این حال، اخیراً نگاهها به زندگی و شخصیت او بازنگری شده و برخی از افسانهها و شایعات مربوط به او به چالش کشیده شدهاند.
نمایشگاه «سبک ماری آنتوانت» در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن که همزمان با ۲۷۰مین سالگرد تولد او برگزار میشود، به بررسی سبک زندگی، مد و واقعیتهای تاریخی او میپردازد.
ماری آنتوانت در ۱۴ سالگی به ازدواج با لوئی شانزدهم، شاه آینده فرانسه، درآمد و از همان ابتدا تحت شدیدترین نظارتها قرار گرفت. او به عنوان یک دختر خارجی و نماینده خانواده سلطنتی اتریش، با انتظارات و فشارهای سنگین روبهرو شد. افسانهای که او گفته است «اگر نان ندارند، کیک بخورند» هیچگاه از او نبوده و به نوشتههای ژان ژاک روسو نسبت داده میشود، زمانی که او تنها ده سال داشت. دیگر داستان مشهور «ماجرای گردنبند الماس» نیز به غلط ولخرجی و فساد او را برجسته کرد، در حالی که او در دادگاه تبرئه شد.
زندگی پرزرق و برق او، هرچند برای مردم فقیر و گرسنه آزاردهنده بود، در واقع واکنشی طبیعی به محدودیتهای ازدواج با شاهی ضعیف و کمهوش بود که برای سالها قادر به کامل کردن ازدواجشان نبود. او سرگرمی خود را در مهمانیهای تجملی، قمار و مد مییافت. لباسهای پفدار و موهای بلند تزئینشده او نه تنها در زمان خود محبوب شدند بلکه الهامبخش ستارگان پاپ و طراحان مد در قرنهای بعد شدند.
لقب «مادام کسری بودجه» که به او داده شد، کاملاً ناعادلانه بود. در حالی که خرج او بسیار کمتر از برادران شاه بود و او تنها یکی از سلسلهای از پادشاهان ولخرج فرانسه به شمار میرفت، ملکه اتریشی به یک گناهکار آسان برای مشکلات مالی کشور تبدیل شد. طبق برآورد کارشناسان، هزینه لباسهای او معادل یک میلیون دلار امروز بوده است، در حالی که تنها جنگ آمریکا برای استقلال فرانسه ۱۱.۲۵ میلیارد دلار هزینه داشته است. حتی زمانی که او سعی کرد لباسهای سادهتر و روستایی بپوشد، رسانهها و منتقدان او را به بازگشت به تجمل واداشتند؛ زیرا از او انتظار میرفت نماد شکوه و قدرت سلطنت باشد.
با وجود تصویر عمومی منفی، ماری آنتوانت در زندگی شخصی و خیرخواهی فعالیتهای مهمی داشت. او لباسهای خود را هر سال بازتوزیع میکرد، چند کودک را به فرزندخواندگی پذیرفت و حتی یکی از آنها، ژان آمیلکار از سنگال را از بردگی آزاد کرد. همچنین او پیشنهاد دریافت هدیههای گرانقیمت از شوهرش را رد و به خیریهها کمک میکرد. او بر خلاف تصور عمومی، فردی مهربان، خیرخواه و با نیت خوب بود.
از نظر سیاسی، او به عنوان یک ملکه قدرت رسمی نداشت، اما بسیار برجسته و پرانرژی بود و از جذابیت خود برای دخالت در امور سیاسی استفاده میکرد. او بهطور مخفی با وزرا مشورت میکرد و با اصلاحات قانونی که مردم خواستار آن بودند مخالفت مینمود. دشمنانش او را به طور گسترده تخریب کردند و شایعات و تبلیغات منفی شامل اتهاماتی چون بیبندوباری، روابط جنسی نامشروع و حتی مسائل اخلاقی و خانوادگی بودند. این شایعات عمدتاً از سوی مردان و مبتنی بر زنستیزی شکل گرفتند و در قرن نوزدهم تثبیت شدند.
با این حال، ماری آنتوانت به عنوان مادری فداکار شناخته میشود. او اولین ملکه فرانسه بود که به فرزندانش شیر میداد و لباسهای خود را با توجه به نیازهای مادری و زندگی در حومه طراحی میکرد. او در واقع با فرزندانش ارتباطی عاطفی و مهربان داشت و برخلاف روایت عمومی، شخصیت او بسیار مثبت و انسانی بود.
جذابیت و افسانههای ماری آنتوانت همچنین با تراژدی زندگی او گره خورده است. او به عنوان عروس کودک و ملکهای جوان، به شرایطی غیرممکن وارد شد و در نهایت به فردی تراژیک و قربانی انقلاب فرانسه تبدیل شد. اعدام او در سال ۱۷۹۳ نمادی از تلاش برای پاکسازی حکومت قدیم و تغییرات ضروری فرانسه بود. با این حال، مرگ او نتوانست نفوذ و تاثیرگذاری او را کاهش دهد؛ سبک، مد و شخصیت او همچنان الهامبخش فرهنگ و هنر شد.
نمایشگاه «سبک ماری آنتوانت» مجموعهای از آثار تاریخی، لباسها و اقلام مرتبط با زندگی او، از جمله کفشهای ابریشمی، جواهرات و آثار فرهنگی الهام گرفته از سبک او را به نمایش میگذارد. این نمایشگاه تا ۲۲ مارس ۲۰۲۶ در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن برپا خواهد بود و کتاب همراه آن توسط V&A Publishing منتشر شده است.