یک پلنگ در رختخواب | سمی‌ترین مد تاریخ ایران | پتو پلنگی چطور وارد خانه ایرانی‌ها شد؟

پتو پلنگی، آن پتوی ضخیم با طرح لکه‌دار پلنگ که اغلب به رنگ‌های شتری، سبز زیتونی یا قهوه‌ای است، برای بسیاری از ایرانی‌ها نمادی از گرمای زمستان‌های کودکی است. اما این پتو کی در ایران تولید شد و چطور مد شد؟ بر اساس بررسی‌های تاریخی و منابع نساجی، ریشه‌های آن به صدها سال پیش برمی‌گردد، اما تولید صنعتی و محبوبیتش در ایران داستان جدیدی دارد.

ریشه‌های باستانی: از نمدهای سنتی تا پتوهای مدرن 

پتوهای پلنگی، که اغلب به عنوان «پتو نمدی» هم شناخته می‌شوند، ریشه در هنر دست‌بافت‌های باستانی دارند. طبق منابع تاریخی نساجی، پتوهای نمدی با طرح‌های حیوانی مانند پلنگ، یکی از قدیمی‌ترین اشیای دست‌بافت بشر هستند و تاریخچه‌شان به بیش از ۳۰۰۰ سال پیش، دوران تمدن‌های باستانی ایران و آسیای مرکزی، بازمی‌گردد. در آن زمان، عشایر و روستاییان از پشم گوسفند نمد می‌بافتند و طرح‌های هندسی، گل‌دار یا حیوانی روی آن حک می‌کردند. اصفهان، به عنوان یکی از مراکز اصلی تولید نمد در ایران، از دوران صفویه (قرن ۱۶-۱۸ میلادی) نقش کلیدی در این صنعت داشت. این پتوها نه‌تنها برای گرمایش، بلکه به عنوان پوشش کف یا دیوار هم استفاده می‌شدند و طرح پلنگی، الهام‌گرفته از حیات وحش ایران، نمادی از قدرت و طبیعت بود.

تولید صنعتی: دهه ۱۳۵۰ و انقلاب نساجی ایران 

تولید انبوه پتو پلنگی در ایران از دهه ۱۳۵۰ شمسی آغاز شد. با صنعتی‌سازی نساجی در دوران پهلوی، کارخانه‌هایی مانند شکوفه و طاهربافت در اصفهان و تهران، پتوهای نمدی را با ماشین‌آلات مدرن تولید کردند. این پتوها، که وزن‌شان حدود ۱.۵ تا ۳ کیلوگرم است، از الیاف پلی‌استر و پشم مصنوعی ساخته می‌شوند و طرح پلنگی (لکه‌های قهوه‌ای روی زمینه روشن) برای جذابیت بصری انتخاب شد. در ابتدا، برای مصارف نظامی (پتو سربازی) و امدادی تولید می‌شدند، اما به سرعت به خانه‌های ایرانی راه یافتند. تا دهه ۱۳۶۰، با افزایش تولید داخلی، پتو پلنگی به کالایی ارزان و در دسترس تبدیل شد و جایگزین نماهای سنتی گردید.

چرا مد شد؟ نوستالژی و کاربرد روزمره 

پتو پلنگی در دهه‌های ۱۳۶۰ و ۱۳۷۰ به اوج محبوبیت رسید، به‌ویژه در میان خانواده‌های متوسط. دلیلش سادگی، گرمای بالا و قیمت پایین بود. این پتوها برای سفرهای جاده‌ای، کمپینگ یا حتی به عنوان روتختی استفاده می‌شدند و طرح پلنگی، با الهام از پلنگ ایرانی حس طبیعت‌گرایی می‌داد. در دوران جنگ ایران و عراق، به عنوان پتو امدادی توزیع شد و ماندگاری‌اش (تا ۱۰ سال) آن را به نمادی خانوادگی تبدیل کرد.

امروز، با بازگشت نوستالژیک، مدل‌های مدرن با لبه‌دوزی و رنگ‌های متنوع (سبز، طوسی) دوباره مد شده‌اند. برندهایی مانند زرین گلد و پاندا، آن را برای نسل جدید هم به عنوان آیتم دکوری عرضه می‌کنند! طبق نظرسنجی‌های اخیر، ۷۰ درصد ایرانی‌ها آن را «یادآور مادربزرگ» و خانه‌های قدیمی خود می‌دانند، اما کاربردش در بحران‌ها (مانند سیل ۱۳۹۸) همچنان محبوبیتش را حفظ کرده است.

آینده پتو پلنگی: از سنتی به پایدار 

با تمرکز بر مواد اکولوژیک، تولیدکنندگان اصفهانی مانند شکوفه، نسخه‌های ضدحساسیت و قابل بازیافت را عرضه می‌کنند. پتو پلنگی نه‌تنها مد مانده، بلکه نمادی از فرهنگ ایرانی است و ترکیبی از سنت و نوآوری که هنوز گرم و ماندگار است.