شلیک به روان | هراس از جنگ با «سلاحهای مغزی روانگردان»
گزارش تازهای که در رسانههای بریتانیایی بازتاب یافته، زنگ خطر تازهای را درباره آینده جنگها به صدا درآورده است؛ آیندهای که در آن میدان نبرد نه فقط جسم، بلکه ذهن و حافظه انسان را هدف میگیرد.
به گزارش دیروزبان، برخی پژوهشگران علوم اعصاب هشدار میدهند که پیشرفت سریع فناوری میتواند راه را برای توسعه آنچه «سلاحهای مغزی» خوانده میشود، هموار کند؛ ابزارهایی که قادرند حافظه را مختل، تغییر یا حتی پاک کنند.
در این سناریوی نگرانکننده، ترکیبی از علوم اعصاب، هوش مصنوعی، داروشناسی و بیوتکنولوژی به کار گرفته میشود تا توان شناختی نیروهای دشمن تضعیف شود. به گفته کارشناسان، چنین سلاحهایی میتوانند از طریق پهپادها یا سامانههای پخش بسیار دقیق، مواد شیمیایی یا روانگردان را در دوزهای کنترلشده منتشر کنند؛ موادی که ممکن است بدون ایجاد مرگ فوری، تمرکز، آموزش و حافظه سربازان را از کار بیندازد.
پروفسور مالکوم داندو، از متخصصان برجسته مطالعات امنیتی، تأکید کرده است که هدف این فناوریها «کشتن» نیست، بلکه از کار انداختن مغز انسان است؛ بهگونهای که فرد دیگر قادر به انجام وظایف نظامی خود نباشد. او یادآور میشود که ایده استفاده از مواد شیمیایی برای تأثیرگذاری بر ذهن، موضوع تازهای نیست و ریشه آن به دهههای میانی قرن بیستم و آزمایشهایی با موادی چون LSD بازمیگردد. با این حال، شناخت امروز از شبکههای عصبی مغز، این ایدهها را وارد مرحلهای بسیار خطرناکتر کرده است.
برخی تحلیلگران برای درک این تهدید، به نمونههای تاریخی اشاره میکنند؛ از جمله حادثه گروگانگیری تئاتر مسکو در سال ۲۰۰۲ که در آن از گاز مبتنی بر فنتانیل استفاده شد. اکنون نگرانی این است که فناوریهای نوین بتوانند چنین مواد یا ترکیبات پیشرفتهتری را با دقتی بسیار بالاتر و تقریباً بدون قابلیت ردیابی به کار گیرند.
این بحثها، پرسشهای جدی اخلاقی و حقوقی را مطرح کرده است. آیا قوانین بینالمللی جنگ، که عمدتاً بر ممنوعیت سلاحهای شیمیایی و بیولوژیک تمرکز دارند، برای مقابله با «جنگ شناختی» کافی هستند؟ منتقدان میگویند جامعه جهانی هنوز آمادگی لازم برای مواجهه با چنین تهدیدی را ندارد.
در حالی که این سناریوها هنوز در حد هشدار و تحلیل کارشناسی مطرح میشوند، یک نکته روشن است: اگر جنگهای آینده به عرصه ذهن انسان کشیده شوند، مرزهای اخلاق، امنیت و انسانیت بیش از هر زمان دیگری به چالش کشیده خواهد شد.